آثار ایرج میرزا شاعر توانمند عصر مشروطه ، از لحاظ کاربرد ویژه زبان و شگرد های کلامی در میان آثارشاعران هم دوره خود جایگاه ویژه ای دارد . وی با جسارتی هنرمندانه هنجار های زبان رایج را در سطح های صرفی ، نحوی و واژگانی ، واجی و معنایی در هم میشکند و فضایی تازه ر حیطه زبان ادبی ایجاد می کند و این کار را با زبانی ساده و روان انجام می دهد. به گونه ای که بی اغراق ، میتوان گفت بین شاعران این عصر ، شعر وی بیش از دیگران به زبان طبیعی نزدیک است . با ما در ادامه بااین مقاله همراه باشید تا به بررسی ساختار نحوی و صرفی در آثار ایرج میرزا بپردازیم. همچنین میتوانید با پیوستن به ما از بهترین اشعار ایرج میرزا لذت ببرید.
گنجینه بهترین اشعار ایرج میرزا
این مقاله به بررسی پاره ای عملکردهای زبان ایرج پرداخته و نشان داده است که وی چگونه به کمک این زبان ساده و روان ، شعر خود را وسیله بیان مفاهیم انقلابی، اجتماعی – سیاسی ، طنز آلود ، شکوائیه قرار داده و با بهره گیری از ترکیب های نو ساخته و لطیفه پردازی های کم سابقه ، خود را صاحب سبکی ویژه ساخته است.
بهره گیری از زبان عربی
استفاده از جمله ها و شبه جمله های عربی که در صنعت بدیع به آن ملمع می گویند و ایرج آن را به صورت گسترده بع کار گرفته و گاه با نوعی طنز و رندی آمیخته است:
هر دبنگوز که والی نشود دام اجلاله العالی نشود
در بیت های به شعر شاعران عرب استناد جسته :
اذا شاهدت فی نظمی فتورا وهنا فی بیانی للمعانی
فلا تنسب لنقضی ان رقصی علی تنشیط ابناء الزمانی
و در بیت زیر قسمتی از شعر عربی جامی تضمین کرده است :
عشق کند جام صبوری تهی ((آه من العشق و حالاته ))
کاربرد مثل عربی :
باش بینی که وصال من و تو زایل کرد مثل (( وافق شن طبقه )) از افواه
کاربرد موصوف و صفت مونت به تقلید از قواعد زبان عربی :
زن مستوره محجوبه این است
سطح صرفی و واژگانی
کاربر کلماتی که در تقابل با یکدیگر قرار دارند. یکی از هنرهای ایرج میرزا در آثار وی بود.
تا ارض و سما باشی و باشی و مصون باد جان و تن از آفت ارضی و سمایی
باد گرفتار به لا و نعم خوف و رجا چیره براو دم به دم
ساختن ترکیب های جعلی به تقلید از قواعد زبان عربی :
- افعل تفضیل از کلمه <<جفنگ>>
گر شعر دگر کلان جفنگیست شعر تو کچل کلاچه آجفنگ
- اسم مفعول از کلمه <<فرنگ>>
گفتم به جوانکی مفرنگ کای خم و جم بسان خرچنگ
- ساختن صفت از صفت عربی و اسم فارسی
کار امروز من کار بذی است کار انسان قلیل الخردی است
- آوردن (( ال)) عربی بر سر واژگان فارسی به قصد مزاح :
البدایع نگار را دیدم پشت المیز الاداره خویش
العبایی فکنده بر الدوش الکمالی نهاده در الپیش
اشعار ایرج میرزا گنج تاریخ ما
بهره گیری از زبان فرنگی
کاربرد جمله فرنگی یکی دیگر از مواردی بود که در معروفترین قصیده های ایرج میرزا به چشم میخورد . برای لمس بهتر این کاربرد میتوانید به سایت گنج ما مراجعه کنید و از این اشعار به صورت صوتی لذت ببرید .هرچند اینگونه کاربرد میتواند در زمره صنعت های بدیعی باشد ، از لحاظ سبکی او ویژگی می بخشد . چنان که در مصرع دوم جمله کامل را از زبان فرانسوی وارد زبان فارسی کرده است :
با همه جفت و جلا و تک و پو دان ماپش ایل نیامم ان سل سو
ساختار فعل مرکب به کمک واژگان فرنگی : انژکسیون کردن ( تزریق کردن )
کند بنای دل او را ز بن کرد به وی عشق خود انژکسیون
در سطح صرفی و واژگانی
کاربرد فراوان واژگان فرنگی که گاه با مزاح همراه است :
به گاه جست و خیز و ژیمناستیک تو گویی هست اعضاشان زلاستیک
بتول شور به مجلس فکند با ویلن قمر مطابق او در غنای شیرین بود
جمع بستن واژگان فرتگی با (( ات )) عربی :
بر دلم دایم از و بیم آمد تلگرافات که بی سیم آمد
